در دنیای رقابتی امروز، کیفیت به عنوان یک مزیت رقابتی حیاتی برای سازمان ها محسوب می شود. مهندسی کیفیت (Quality Engineering) به عنوان یک رویکرد نظام مند، به دنبال تضمین کیفیت محصولات و خدمات در تمام مراحل چرخه عمر آنها، از ایده تا تولید و ارائه به مشتری است. این رویکرد با تمرکز بر پیشگیری از نقص و بهبود مستمر، به سازمان ها کمک می کند تا به طور مداوم کیفیت محصولات و خدمات خود را ارتقا دهند و رضایت مشتریان را افزایش دهند. در ادامه تعریف مهندسی کیفیت همچنین انواع مهندسی کیفیت، تکنیک های مهندسی کیفیت و ابزارهای آن آورده شده است، با انتهای مقاله با ما باشید.
همه چیز درباره مهندسی کیفیت
مهندسی کیفیت یا ارزش چیست ؟
مهندسی ارزش به عنوان یکی از راهکارهای مناسب در شناسایی فرصت های بهبود طراحی و اجرای پروژه ها است. با به کارگیری تکنیک مهندسی ارزش این امکان فراهم می شود که به صورت تیمی ، با یک دید خلاق و در محدوده زمانی کوتاه ، ابعاد مختلف پروژه را بررسی کنند که در نهایت ظرفیتهای بهبود کیفیت ، کاهش هزینه و کاهش زمان اجرا شناسایی شوند
جهت شرکت در دوره جامع مهندسي کیفیت کلیک کنید:
انواع مهندسی کیفیت
انواع مختلفی از مهندسی کیفیت وجود دارد، اما برخی از رایج ترین آنها عبارتند از:
مهندسی کیفیت نرم افزار
مهندسی کیفیت نرم افزار به تضمین کیفیت فرآیندها، روش ها و محصولات در توسعه نرم افزار می پردازد. این حوزه بر روی اطمینان از توسعه محصولات نرم افزاری که قابل اعتماد، کارآمد و برآورده‌کننده نیازهای کاربران هستند، تمرکز دارد. استفاده از استانداردهای توسعه نرم افزار، تست های نرم افزاری، تجزیه و تحلیل کد و مدیریت پروژه کیفیت از جمله اقدامات مهم در این زمینه است.
مهندسی کیفیت سخت افزار
مهندسی کیفیت سخت افزار به بررسی و تضمین کیفیت فیزیکی محصولات مانند دستگاه ها، ماشین آلات، ابزارها و سایر اجزای سخت افزاری می پردازد. این شامل تست های دقیق مواد، محصولات نهایی و فرآیند های تولیدی است تا اطمینان حاصل شود که محصولات نهایی با استاندارد های کیفیتی مشخص مطابقت دارند. ابزارها و تکنیک های مورد استفاده در این زمینه عبارتند از آزمایش های استرس، تحلیل خرابی و ممیزی کیفیت.
مهندسی کیفیت محصول
مهندسی کیفیت محصول به مجموعه ای از فرآیندها و فعالیت‌های متمرکز بر تضمین و بهبود کیفیت محصولات نهایی اشاره دارد. این شامل تعریف استانداردهای کیفیت، برنامه ریزی کیفیت محصول، اجرای تست ها و ارزیابی های کیفیت و نظارت بر کل فرآیند تولید برای اطمینان از این است که محصولات نهایی با نیازها و انتظارات مشتریان مطابقت دارند.
مهندسی کیفیت محصول نه تنها به شناسایی و حذف نقص های محصول در مراحل اولیه توسعه می پردازد بلکه به طور مداوم به دنبال راه هایی برای بهبود عملکرد، افزایش اطمینان و ارتقاء تجربه کاربری محصولات است. این رویکرد جامع به کاهش هزینه ها، افزایش رضایت مشتری و تقویت موقعیت رقابتی سازمان در بازار منجر می شود.
مهندسی کیفیت سیستم
مهندسی کیفیت سیستم یک دیسیپلین جامع است که به بررسی، طراحی، توسعه، و اجرای سیستم ها با تمرکز بر کیفیت آنها می پردازد. این حوزه بر اطمینان از اینکه کلیه جنبه‌های یک سیستم (از جمله فرآیندها، ابزارها، مواد، نرم افزارها و نیروی انسانی) به گونه ای طراحی و مدیریت شوند که به بهترین شکل ممکن به تولید محصولات و خدمات با کیفیت بالا منجر شود، تاکید دارد.
مهندسی کیفیت فرایند
مهندسی کیفیت فرآیند به مجموعه‌ای از اقدامات و تکنیک هایی اشاره دارد که با هدف تحلیل، کنترل و بهبود کیفیت فرآیندهای تولید و اجرایی در سازمان‌ها اعمال می شود. این حوزه بر اطمینان از این که فرآیندها به طور مؤثر و کارآمد عمل می کنند و محصولات یا خدمات تولیدی مطابق با استانداردهای کیفیت مشخص شده هستند، متمرکز است. مهندسی کیفیت فرآیند شامل استفاده از ابزارها و روش های آماری برای شناسایی و حذف علل اصلی اشکالات فرآیند، بهبود مستمر فرآیندها و ارتقاء کارایی و اثربخشی سیستم های تولیدی و خدماتی است. این رویکرد به کاهش هزینه ها، افزایش بهره وری و تضمین رضایت مشتری کمک می کند، ضمن اینکه از طریق تضمین انطباق با استانداردها و مقررات، به سازمان ها در حفظ مزیت رقابتی خود یاری می رساند.
تکنیک های مهندسی کیفیت
MSA مخفف Measurement system Analyses می باشد که به معنی تجزیه و تحلیل سیستم های اندازه گیری است. این ابزار میزان خطا در عوامل موثر بر سیستم اندازه گیری (انسان – ماشین) را مشخص می سازد.
FMEA روشی سیستماتیک برای شناسائی و پیش بینی وقوع مشکل در محصول و فرایند می باشد. این روش بر جلوگیری از بروز عیب و نقص ، افزایش ایمنی و افزایش رضایت مشتری تمرکز دارد.
SPC مخفف STATISTICAL PROCESS CONTROL است که به معنای کنترل آماری فرایند می باشد و یک نوع روش کنترلی است که برای تحت کنترل در آوردن نوسانات فرایند های تولیدی بکار می رود.
QFD ( QUALITY FUNCTION DEVELOPMENT)، یک فرایند گروهی منظم جهت برنامه ریزی و طراحی محصولات جدید یا بهبود محصولات / خدمات می باشد.
کنترل کیفیت (Quality Control – QC)
کنترل کیفیت بر انجام آزمایش‌ها و ارزیابی‌های دوره‌ای بر محصولات و خدمات برای اطمینان از تطابق آنها با استانداردهای مورد نظر تمرکز دارد. این فرآیند شامل شناسایی نقص‌ها و انحرافات از کیفیت مورد انتظار و اتخاذ اقدامات اصلاحی برای جلوگیری از تکرار آنها است.
تضمین کیفیت (Quality Assurance – QA)
تضمین کیفیت بر فرآیندها و سیستم‌هایی تمرکز دارد که کیفیت محصولات و خدمات را تضمین میکنند. QA به طور پیشگیرانه عمل می‌کند و بر بهبود مستمر فرآیندها برای جلوگیری از بروز خطا در محصولات یا خدمات تأکید دارد.
مدیریت کیفیت جامع (Total Quality Management – TQM)
TQM یک فلسفه مدیریتی است که بر بهبود مستمر کیفیت در تمام جنبه‌های سازمان تمرکز دارد. این رویکرد تاکید زیادی بر مشارکت تمام کارکنان در فرآیندهای بهبود کیفیت دارد و هدف آن رسیدن به رضایت کامل مشتری و کارایی بالا است.
شش سیگما (Six Sigma)
شش سیگما یک رویکرد سیستماتیک برای بهبود کیفیت و کاهش نوسانات در فرآیندهای تولید و خدمات است. این روش از ابزارهای آماری برای شناسایی و حذف علل اصلی اشکالات و انحرافات استفاده می کند و به دنبال کمینه سازی خطاها تا سطح شش سیگما (کمتر از 3.4 اشکال در هر میلیون فرصت) است.
برای شرکت در دوره دوره کمربند سبز 6 سیگما روی لینک زیر کلیک کنید:
بهبود کیفیت (QI)
بهبود کیفیت (QI) بر بهبود مداوم تمرکز دارد. از فرآیندها و سیستم های کیفیت. این شامل فعالیت هایی مانند شناسایی فرصت های بهبود، اجرای تغییرات و نظارت بر نتایج است.
تولید ناب
تولید ناب یک فلسفه تولیدی است. بر کاهش ضایعات و افزایش بهره وری تمرکز دارد. این شامل فعالیت هایی مانند شناسایی و از بین بردن ضایعات، ایجاد جریان های یک تکه و استفاده از سیستم های کششی است.
حلقه های کنترل کیفیت چیست؟
حلقه های کنترل کیفیت ،گروه های کوچک متشکل از کارکنان رده اول (آخرین رده سازمانی) هستند که به طور پیوسته کیفیت کار، محصول و خدمات خود را کنترل نموده و بهبود می دهند. -این گروه های کوچک : داوطلبانه، فعالیت می کنند. از مفاهیم و روش های کنترل کیفیت و سایر ابزارهای بهبود استفاده میکنند. از خلاقیت اعضاء گروه بهره برداری می کنند و ارتقاء اعضای گروه را به صورت فردی و دو جانبه پیگیری می نمایند. فلسفه فعالیت های حلقه های کنترل کیفیت آشکار کردن کامل توانایی های انسان و سرانجام تشویق و ایجاد انگیزه جهت تولید نتایج خوب و بی پایان. در نظر گرفتن جنبه های انسانی و ساختن محیط کاری سرزنده، راضی کننده و لذت بخش. مشارکت در توسعه و بهبود سازمان.
ابزارهای مهندسی کیفیت
ابزارهای مهندسی کیفیت به مجموعه ای از تکنیک ها و ابزارهای آماری گفته می شود که برای تحلیل، بهبود و کنترل کیفیت در فرآیندهای تولید و خدمات به کار می روند. این ابزار ها به سازمان ها کمک می کنند تا داده ها را به شکل مؤثری جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل کنند و به این ترتیب به شناسایی و حل مشکلات کیفیت بپردازند. در ادامه، برخی از ابزار های کلیدی مهندسی کیفیت معرفی شده اند:
نمودار پارتو (Pareto Chart)
نمودار پارتو بر اساس اصل 80/20 عمل می‌کند و نشان می‌دهد که اغلب، تعداد کمی از مشکلات (20 درصد) مسئول بخش عمده‌ای از کل مشکلات (80 درصد) هستند. این نمودار به شناسایی مشکلاتی که باید در اولویت قرار گیرند کمک می‌کند.
دیاگرام علت و معلول (Fishbone Diagram یا Ishikawa Diagram)
این دیاگرام، که به نام دیاگرام استخوان ماهی نیز شناخته می‌شود، برای شناسایی، نمایش، و تحلیل علل اصلی یا ریشه‌ای مشکلات استفاده می‌شود.
نمودار جریان (Flowchart)
نمودار جریان نشان‌دهنده مراحل یک فرآیند است و به شناسایی نقاط ضعف، اتلاف، و فرصت‌های بهبود در یک فرآیند کمک می‌کند.
نمودارهای پراکندگی
نمودارهای پراکندگی برای نشان دادن رابطه بین دو متغیر استفاده می شوند.
برگه های بازرسی
برگه های بازرسی برای جمع آوری داده ها در مورد کیفیت یک محصول یا فرآیند استفاده می شوند.
اهمیت مهندسی کیفیت
افزایش رضایت مشتریان: کیفیت بالا منجر به افزایش رضایت مشتریان و وفاداری آنها به برند می شود.
کاهش هزینه ها: پیشگیری از نقص و اتلاف در فرآیند تولید، هزینه های تولید را به طور قابل‌توجهی کاهش می دهد.
افزایش سهم بازار: سازمان هایی که به طور مداوم کیفیت محصولات و خدمات خود را ارتقا می دهند، سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص می دهند.
بهبود راندمان: مهندسی کیفیت به شناسایی و حذف ضایعات و ناکارآمدی ها در فرآیندها کمک می کند.
ایجاد مزیت رقابتی: کیفیت بالا می‌تواند به عنوان یک مزیت رقابتی قوی برای سازمان در بازار عمل کند.
اصول مهندسی کیفیت
تمرکز بر مشتری: مهندسی کیفیت بر نیازها و انتظارات مشتریان تمرکز دارد و تلاش می کند تا محصولات و خدماتی را ارائه دهد که از این نیازها و انتظارات فراتر رود.
پیشگیری از نقص: مهندسی کیفیت به دنبال شناسایی و حذف عوامل ایجاد نقص در فرآیندها قبل از وقوع آنها است.
بهبود مستمر: مهندسی کیفیت یک فرآیند مداوم است که به دنبال ارتقای کیفیت محصولات و خدمات به طور مداوم است.
کار تیمی: مهندسی کیفیت نیازمند همکاری و مشارکت همه افراد در سازمان، از جمله مدیریت، کارکنان و مشتریان، است.
QFD چيست؟
با توجه به سوالات مطرح شده، تاريخچه Quality Function Deployment یا به ختصار QFD به معنی گسترش عملکرد کیفیت را بیان میکنیم و بعد به موضوع QFD مي‌پردازيم و درباره انواع تکنيک‌هاي آن توضیح میدهیم و دو روش مشهور «روش جدول اولويت‌بندي» و «روش فرايند سلسله مراتبي تحليلي» را توضيح داده و اين دو را با هم مقايسه مي‌کنيم.
به زباني ساده، هدف QFD تبديل خواسته‌هاي ارزيابي شده مشتري به مشخصات فني معادل در محصول است. يعني ببينيم مشتري چه مي‌خواهد و آن را از طريق نظم و جامعيتي که QFD به فرايند طراحي محصول مي‌دهد، در محصول بروز مي‌دهيم. در صنايع مختلف براي QFD فوايد بسياري را ذکر کرده‌اند. مقالات بسياري در زمينه توسعه محصول براساس نيازهاي بازار با کمک QFD نوشته شده است. بيشترين کاربرد اين روش در صنايع ماشيني و الکترونيکي بوده و حتي در صنعت هوا- فضا نيز از آن استفاده مي‌شود. در حال حاضر، استفاده از آن به حدي گسترش يافته که 5/68 درصد از شرکت‌هاي امريکايي و 5/31درصد از شرکت‌هاي ژاپني فقط در 1997 از اين تکنيک استفاده مي‌کردند.
تاریخچه
Yoji Akao مبدع اوليه نظریه QFD است. ابداع ابتدايي QFD، هنگامي بود که در ذهن آکائو سوالي ايجاد شد (ما در بحث کيفيت، به برخي اجزاي محصول يا فرايند بسيار توجه مي‌کنيم و به دنبال ان هستیم که بدانيم کيفيت در مورد آنها رعايت شده است ؟. چرا اين نقاط و نکات مهم کيفيت را که «نقاط تضمين کيفيتي» نام دارند، به عنوان نقاط کنترل و بازرسي در طراحي اوليه محصول و فرايند خود قرار ندهيم؟ در اين صورت، از ابتداي طراحي محصول در راستاي اولويت‌هاي خود گام برداشته‌ايم)
اولين کتاب در اين مورد توسط آکائو و ميزونو نوشته شده است. در آن روزگار، کنترل آماري کيفيت به ژاپن معرفي شده و علاوه بر درک اهميت کيفيت طراحي، به نقص چارت فرايند کنترل کيفيت به دليل ايجاد آن پس از توليد کالا، پي برده شده بود.
در ادامه، از مهندسي کیفیت مفهومي ديگر به QD اضافه شده و راهي گشوده شد تا بتوانيم کارکردهاي کالا را بشناسيم.
در ادامه روند تکامل، کارکردهاي فرايند کسب و کار بوجود آمد و سپس QFD ايجاد شد. از اين رو تعريف QFD عبارت است از: (استقرار و استفاده قدم به قدم يک شغل و عملي که کيفيت را با جزئياتش در راستاي سيستم‌هاي اهداف و ابزار دارد).
از اين رو QFD مفهومي مشتق شده از برخي مفاهيم شناخته ديگر است که عبارتند از:
- جريان اوليه نمايش نقاط کنترل تضمين کيفيت
- مفاهيمي از QD و مهندسي ارزش
- جدول کيفيت
با معرفي QFD به امريکا و اروپا، اين ابزار در جهان توسعه و شهرت يافت. در 1996 موسسه و جايزه کيفيت آکائو توسط (گلن ماژور) تاسيس شد.
فوايد QFD از ديدگاه‌های مختلف
- سادگي و دقت در تصميم‌گيري‌هاي چند معياره
- با توجه به لزوم تامين رضايت مشتري در کيفيت بهتر کالا و هزينه کمتر آن، با QFD مي‌توان صداي مشتري را به شاخص‌هاي فيزيکي ترجمه کرد و سود بيشتري به‌دست آورد.
- شناسايي عناصر متعارض و متضاد در طراحي انجام شده. اين امر منجر به کاهش طراحي مجدد، تغيير در روش‌هاي سنتي و کاهش لزوم آموزش نيروي کار مي‌شود.
- کنترل بهتر از مرحله طراحي تا توليد. جمع‌آوري و دسته‌بندي تجربيات مختلف سازمان در ساختاري قابل فهم (اين ويژگي زماني فايده خود را بروز مي‌دهد که فردي بخواهد با کوله‌باري از تجربه از سازمان خارج شود).
- جمع‌آوري اطلاعات از واحدهاي مختلف سازماني با رويكرد مشتري‌مداري و اولويت‌دهي به انتظارات مشتري. اين امر به‌نوبه خود موجب وحدت افقي درون سازماني و افزايش كارايي و بهره‌وري سازماني مي‌شود.
- کاهش زمان موردنياز برخلاف ظاهر وقت‌گير. QFD از بسياري از دوباره‌کاري‌ها، نقصان‌ها و… پيشگيري مي‌کند.
- کاهش هزينه‌هاي راه‌اندازي يا ايجاد محصولي جديد
- درک نقطه‌نظرات مشتري
- شناخت خواست مشتري
- جذب مشتري‌هاي جديد
- کاهش بازه زماني از طراحي تا عرضه به بازار
- عدم تغيير نظر مشتري در مورد کالا
- ارضاي نيازهاي اصلي مشتريان
- کاهش تغييرات گران‌قيمت و ناگهاني مهندسي
- ايجاد اهداف کمي براي سازمان
- مدیریت کیفیت
مدیریت کیفیت یعنی نظارت بر فرآیند ساخت و تولید محصول برای ایجاد اطمینان از مطابقت محصول با آنچه مورد نظر طراح یا مشتری بوده است. این نظارت از مرحله دریافت و سفارش مواد اولیه تا خدمات پس از فروش را شامل می شود. بدین ترتیب طیف وسیعی از فعالیت ها را شامل می گردد : قابلیت دسترسی، راحتی حمل و نقل، مصرف کم انرژِی ، سهولت آموزش و بکارگیری محصول و همچنین تعمیر و نگهداری و بازیافت را می توان از عوامل کیفیت برشمرد.
