فضای مجازی، جزء جدا نشدنی از زندگی ما محسوب می شود اما استفاده بی رویه از آن می تواند زندگی فردی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد. دانش آموزان به دلیل موقعیت سنی و وضعیت تحصیلی خود آسیب پذیرترند. آمار نشان می دهد آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی ، بسیار بیشتر از افراد بزرگسال است. در این مقاله قصد داریم به این موضوع بپردازیم و بگوییم که آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی به چه دلایلی اتفاق می افتد و تبعات آن چیست. اگر شما هم در این زمینه دغدغه دارید تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
مزایا و معایب فضای مجازی برای دانش آموزان
هر امری، می تواند مزایا و معایب منحصر به خود را داشته باشد. در مورد فضای مجازی نیز همین طور است. بدون شک نقش کنترل، میزان زمان استفاده، نحوه استفاده و… در تعادل بین مزایا و معایب فضای مجازی اهمین دارد. به طور کلی می توانیم مزایا و معایب فضای مجازی را این طور دسته بندی کنیم:
مزایای فضای مجازی
برای بررسی مزایای فضای مجازی، باید دقت کرد در صورتی که درست، با نظارت والدین و در زمان مناسب، از این فضا استفاده شود، مزیت ها به وجود می آیند. در غیر این صورت ممکن است این موارد هم آسیب زا باشند.
دسترسی به اطلاعات
یکی از مزایای مهمی که اینترنت برای همه ما به وجود آورده، دسترسی به اطلاعات است. جدا از بحث آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی ، استفاده از اینترنت می تواند باعث افزایش اطلاعات علمی، ادبی، هنری و درسی برای دانش آموز باشد. دانش آموز می تواند در مورد یک موضوع خاص درسی و غیردرسی تحقیق کند.
آموزش مجازی
در این سال ها و بعد از همه گیری کووید 19، آموزش مجازی و اپلیکیشن های آن در همه جای دنیا و ایران، افزایش یافت. هم اکنون هم در مواقعی مثل آلودگی هوا یا بارش برف و برودت هوا که منجر به تعطیلی مدارس می شود، استفاده از این فضا برای کلاس و آموزش لازم است.
سرگرم شدن
گاهی می شود از فضای مجازی برای سرگرمی استفاده کرد. وجود فیلم های ایرانی و خارجی در اپلیکیشن های پخش فیلم، ارتباط با دوستان و آشنایان، بازی های آنلاین و… می تواند هر کسی را سرگرم کند.
معایب فضای مجازی
در کنار مزایایی که گفتیم، معایبی وجود دارد که می تواند آسیب های جدی اجتماعی و غیراجتماعی برای دانش آموزان به وجود بیاورد.
آسیب های جسمی و روانی
ضعیف شدن چشم، تحریک پذیری خلقی، عدم تحرک و اضافه وزن، استرس، اختلالات خواب، افسردگی، افت تحصیلی… از جمله مضررات استفاده زیاد از فضای مجازی است.
اتلاف وقت زیاد و اعتیادآور بودن
وقتی در سرگرم شدن که جنبه مثبتی از فضای مجازی است، افراط شود اعتیاد به اینترنت اتفاق می افتد که از عوامل مهم آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی است. به این ترتیب دانش آموز از تمام امور شخصی، خانوادگی و درسی خود دور می افتد. مدام دوست دارد وقتش را در فضای مجازی سپری کند و اگر این اتفاق نیفتد، پرخاشگر، عصبی یا مضطرب خواهد بود.
آسیب های اجتماعی
بخش بزرگی از معایب استفاده بی رویه از فضای مجازی، برای دانش آموزان، آسیب های اجتماعی است که برای کودک یا نوجوان اتفاق می افتد. شکل گیری روابط خطرناک، از بین رفتن حریم شخصی، سواستفاده از کودکان و نوجوانان، سست شدن بنیان خانواده و… از جمله آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی اتفاق می افتد.
آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی
در بخش معایب استفاده از فضای مجازی گفتیم که بخش بزرگ و مهمی از آسیب ها، به آسیب های اجتماعی اختصاص دارد.
منظور از آسیب های اجتماعی، ناهنجاری هایی هستند که طبق عرف و قانون جامعه پسندیده محسوب نشده یا جرم تلقی می شوند. باید توجه داشت که میزان آسیب اجتماعی، برای تمام ناهنجاری ها یکی نیست. بعضی آسیب ها ممکن است تبعات فردی و بعضی در جامعه بازتاب داشته باشند. آسیب های اجتماعی می توانند هم سلامت جسم را به خطر بیندازند و هم سلامت روان را.
با توجه به اهمیت آسیب های اجتماعی، چند نمونه از آن ها را در این بخش از مقاله بررسی می کنیم.
سوء استفاده جنسی
اگر نگاهی به اخبار حوادث در ایران و دیگر نقاط جهان بیندازید، مدام خبرهایی را خواهید خوانددر مورد این که با استفاده از فضای مجازی، کودک یا نوجوان را مورد سواستفاده جنسی قرار داده اند. متاسفانه نظارت کم والدین و سهل انگاری ها بر گسترده شدن این آسیب خطرناک دامن زده است. بسیاری افراد سودجو، با استفاده از شبکه های مجازی، کودک یا نوجوان را گول می زنند و از او سواستفاده می کنند.
انزواطلبی
عادت کردن به رابطه های مجازی و اعتیاد به اینترنت، باعث انزواطلبی می شود. کافی‌ست خودتان وقتی در یک مهمانی هستید به کودکان و نوجوانان جمع نگاهی بیندازید. بسیاری از وقت آن ها به جای ارتباط با یک دیگر صرف، گوشی موبایل و تبلت های شخصی می شود. این یکی از نشانه های انزواطلبی در سنین پایین است. متاسفانه گسترده شدن انزواطلبی در جامعه (جدا از آسیب های فردی)، جامعه را رو به خمودی و عدم پیشرفت، افسردگی جمعی و… سوق می دهد.
سست شدن بنیان خانواده
خانواده اولین و مهم ترین نهاد اجتماعی است که فرد پا در آن می گذارد و بیشتر زمان عمرش را در آن صرف می کند. بازتولید فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها، موضوعات اخلاقی و تربیتی، شکل گیری شخصیت فردی و حمایت عمیق عاطفی، از مهم ترین عملکردهای خانواده است. وقتی دانش آموز با استفاده بیش از حد فضای مجازی از خانواده دور بشود، بنیان خانواده سست می شود. با کم شدن تاثیر تربیتی و اخلاقی و عاطفی خانواده بر زندگی فردی، حیات اجتماعی نیز به خطر می افتد.
مصرف گرایی بر اساس مقایسه
یکی دیگر از آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی ، مقایسه ای است که اتفاق می افتد. معمولا در فضای مجازی، کسی علم و دانش و هنر خود را با دیگران مقایسه نمی کند! بلکه دنیای پررنگ و لعاب بلاگرها و اینفلونئسرها، مورد توجه قرار می گیرد. ذهن کودک و نوجوان هر چه را که می بیند باور می کند. در نتیجه خود را با دیگران مقایسه و احساس کمبود می کند. علاوه بر تبعات روانی بر فرد، مصرف گرایی در جامعه بالا می رود که یکی از معضلات اجتماعی است.
گسترش فرهنگ های ناهماهنگ
هر جامعه ای برای خود فرهنگی دارد که تاکنون سینه به سینه، به آیندگان انتقال داده است. شاید بحث اهمیت فرهنگ به نظر خیلی از خانواده ها جدی نیاید. اما باید دانست که یکی از مهم ترین لازمه های زندگی سالم و با کیفیت، وجود فرهنگ است. فرهنگ هر جامعه ای با تاریخ، هویت و قومیت، موقعیت جغرافیایی و آب و هوا و… شکل گرفته و به دست افراد جامعه رسیده است. فضای مجازی به راحتی می تواند فرهنگ یک جامعه را با گسترش فرهنگ های ناهماهنگ در میان دانش آموزان، به عنوان آینده سازان جامعه، حیات فرهنگی را به خطر بیندازد.
سوء استفاده های مالی
افراد سودجو و روش های سواستفاده مالی در فضای مجازی زیاد است. بسیاری از این افراد با سواستفاده از ناآگاهی و معصومیت دانش آموزان به اطلاعات شخصی مالی اعضای خانواده پیدا می کنند و دست به سواستفاده های مالی می زنند.
ترویج های غیراخلاقی
متاسفانه این امر در همه جای دنیا و کشور ما زیاد شده است. افرادی که از امکان ناشناخته ماندن هویت خود در فضای مجازی استفاده کرده و اقدام به گول زدن دانش آموزان و ترغیب به فساد و فحشا می کنند. افزایش همجنس گرایی، روابط جنسی و بی بند و باری، استفاده از الکل و مواد مخدر و مانند این رفتارها، در نوجوانان نگران کننده است.
خرافه گرایی و عرفان های کاذب
خرافه گرایی و گسترش عرفان های کاذب را باید جز آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی دانست. به دلیل اینکه ناآگاهی در سنین کودکی و نوجوانی کمتر از بزرگسالی است. دانش آموزان با قرار گرفتن در معرض اطلاعاتی که خرافه گرایان برای سودجویی پخش می کنند یا دنیای دروغینی که عرفان های کاذب از خود به نمایش می گذارند، جذب می شوند و متاسفانه تبعات فردی و اجتماعی این دسته از آسیب ها بالاست.
تاثیر روانی شبکه های اجتماعی
در بخش معایب فضای مجازی، به تاثیر بر روان و جسم دانش آموزان اشاره کردیم. بخشی از آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی ، آسیب هایی است که مستقیم بر روان کودک و نوجوان اثر می گذرد.
بلوغ زودرس
هر چند عوامل متعددی در بلوغ زودرس دخیل‌ند، یکی از مهم ترین عامل ها، روابط در شبکه های اجتماعی است. شکل گیری رابطه زودهنگام میان دو جنس مخالف، دیدن فیلم های غیراخلاقی و روابط دیگر افراد که در شبکه های اجتماعی به نمایش می گذارند ممکن است باعث بلوغ زودرس شود.
افسردگی یا پرخاشگری
افسردگی یا پرخاشگری بسته به درجه خود می تواند یکی از خطرناک ترین بیماری های روانی باشد. مقایسه نوع زندگی با دیگران، انزواطلبی، افت تحصیلی، از دست دادن حمایت خانواده، مورد سواستفاده جنسی قرار گرفتن و… در نهایت می تواند به انواع شدید افسردگی یا پرخاشگری با ریشه داشتن در فضای مجازی منجر شود. بدون شک باید هر دو را جدی گرفت و برای درمان آن اقدام کرد.
از بین بردن اعتماد به نفس
توجهی که فضای مجازی برای بسیاری از افراد به وجود آورده برای بعضی دیگر، خطرناک است. بسیاری دانش آموزان می خواهند مانند افراد مورد توجه رفتار کنند و اگر موفق نشوند، دچار احساس شکست می شوند و اعتماد به نفس خود را از دست می دهند.
بی انگیزگی تحصیلی
یکی دیگر از آسیب های روانی که بر اثر اعتیاد به فضای مجازی یا اثر سو بر تمرکز دانش آموز به وجود می آید، بی انگیزگی تحصیلی است. بی انگیزگی تحصیلی ممکن است استفاده بی رویه و نادرست از فضای مجازی به وجود آمده باشد. پیشنهاد می کنیم مقاله علل بی انگیزگی تحصیلی دانش آموزان را بخوانید.
راهکارهایی برای جلوگیری از آسیب های اجتماعی
حالا که درباره آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی صحبت کردیم، خوب است نگاهی هم به راهکارهایی برای جلوگیری از آن بیندازیم.
نظارت کنیم و نه دخالت!
سنین نوجوانی بسیار حساس است. تغییرات خلقی معمولا باعث خودسری و لجباری در نوجوانان می شود. بنابراین والدین باید نقش نظارت گری داشته باشند، چرا که دخالت مستقیم، ممکن است دانش آموزان را به سمت و سویی غلط سوق دهد. فقط وقتی می توان دخالت کرد که در معرض آسیب اجتماعی و روحی بودن، وجود داشته باشد. دخالت باید با آگاهی کامل، بدون خشونت و زیر نظر مشاور انجام شود.
برنامه ریزی کنید
بخشی از اعتیاد دانش آموزان به فضای مجازی ریشه در سبک زندگی و تنهایی دارد. بهتر است برای وقت فرزندان خود برنامه ریزی کنید. کلاس های ورزشی، وقت گذراندن با همسالان در پارک ها یا فضاهای فرهنگی، سینما، گفتگو و بازی با فرزندان، تشویق و ترغیب به کتاب خواندن، از برنامه ریزی های موثر در دور نگه داشتن فرزندان از فضای مجازی است. سعی کنید ساعتی را برای استفاده از فضای مجازی تعیین کنید و با قاطعیت به این زمان پایبند باشید.
هدف گذاری موثر است
آموزش دادن سایت ها، یا اپلیکیشن های مفید، به عنوان هدف استفاده از فضای مجازی به فرزندانتان، می تواند آن ها را آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی ، دور نگه دارد.
از مشاور تحصیلی کمک بگیرید
مشاوران تحصیلی با توجه به سرفصل های آموزشی خود، در زمینه آسیب های اجتماعی دانش آموزان در فضای مجازی و تبعات آن، اطلاعات زیادی دارند. اگر احساس نگرانی دارید از مشاوران تحصیلی در مدارس یا مراکز مشاوره و سلامت روان کمک بگیرید. باید بدانید که موثرترین راه همین است.
سخن آخر
موسسه خرد، با سال ها تجربه در زمینه برگزاری دوره های روانشناسی، اقدام به برگزاری دوره آموزشی مشاوره تحصیلی کرده است. در این دوره از اساتید ارزشمند و مجرب استفاده و سرفصل های جامعی در زمینه مشاوره تحصیلی ارائه می شود. از مزیت های دوره های آموزشی این موسسه می توان به مدرک معتبر وزارت علوم با قابلیت ترجمه و استعلام، حضوری و غیرحضوری بودن کلاس ها با پشتیبانی قوی و مشاوره رایگان اشاره کرد.
اگر در زمینه این دوره یا سایر دوره ها به اطلاعات بیشتر نیاز دارید با مشاوران ما تماس بگیرید:
09934770149 – 02144202515
info@kherad.org
