برنامه ریزی استراتژیک فرآیندی است که در آن مدیران سازمان برای تعیین هدف‌های بلندمدت و راهبردهای کلیدی برای دستیابی به آنها، تحلیل محیط داخلی و خارجی سازمان، و تعیین منابع و اقدامات مورد نیاز برنامه‌ریزی می‌کنند. این برنامه‌ریزی به سازمان کمک می‌کند تا منابع خود را بهینه استفاده کند و راهی سازمان‌محور برای تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد بهتر فراهم کند.
یک مثال ساده برای برنامه‌ریزی استراتژیک می‌تواند در شرکتی باشد که محصولات خود را در بازار تلفن همراه عرضه می‌کند. مدیران این شرکت قصد دارند برای دستیابی به هدف بلندمدت خود، یعنی افزایش سهم بازار و رشد سودآوری، راهبردهای استراتژیک را تعیین کنند.
ابتدا، آنها محیط داخلی سازمان را تحلیل می‌کنند تا نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند. مثلاً، آنها ممکن است متوجه شوند که دارای تکنولوژی پیشرفته‌ای در تولید محصولات هستند که مزیت رقابتی را برای آنها ایجاد می‌کند، اما نیروی کار ماهری ندارند که از این تکنولوژی بهره‌برداری کنند.
سپس، آنها محیط خارجی خود را تحلیل می‌کنند تا فرصت‌ها و تهدیدات محتمل را شناسایی کنند. مثلاً، آنها ممکن است متوجه شوند که بازار تلفن همراه در حال رشد است و تقاضای بالقوه‌ای برای محصولاتشان وجود دارد، اما رقبای قوی و قدرتمندی نیز در این بازار حضور دارند.
بعد از تحلیل محیط، مدیران برنامه‌ها و راهبردهای استراتژیک خود را تعیین می‌کنند. مثلاً، آنها ممکن است تصمیم بگیرند به توسعه نیروی کار ماهر و آموزش آنها در استفاده از تکنولوژی پیشرفته، به منظور بهره‌برداری بهتر از مزیت رقابتی خود بپردازند.
سپس، اقدامات و منابع مورد نیاز برای اجرای راهبردها تعیین می‌شود. مثلاً، شرکت ممکن است نیاز به سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه نیروی کار، استخدام نیروی کار متخصص یا ایجاد شراکت‌های استراتژیک با شرکت‌های دیگر داشته باشد.
در نهایت، با پیاده‌سازی راهبردها، شرکت قادر خواهد بود هدف خود از افزایش سهم بازار و رشد سودآوری را دستیابی کند. این برنامه‌ریزی استراتژیک به شرکت کمک می‌کند تا منابع خود را بهینه استفاده کند، فرصت‌ها را بهره‌برداری کند و با تهدیدات رقابتی به درستی مقابله کند.
انواع برنامه‌ریزی استراتژیک
برنامه‌ریزی استراتژیک، فرایندی است که به منظور تعیین هدف‌ها و استراتژی‌های بلندمدت سازمان و راهبردهای مورد نیاز برای دستیابی به آنها، انجام می‌شود. در ادامه، چند نوع رایج برنامه‌ریزی استراتژیک را توضیح می‌دهم:
1. برنامه‌ریزی رشد: در این نوع برنامه‌ریزی، هدف سازمان توسعه و رشد بیشتر است. استراتژی‌هایی مانند گسترش بازار، توسعه محصولات و خدمات جدید، ورود به بازارهای جدید و استراتژی‌های بازاریابی فعالانه در نظر گرفته می‌شوند.
مثال: یک شرکت تکنولوژی ممکن است برنامه‌ریزی رشدی داشته باشد که هدف آن توسعه و عرضه محصولات جدید در بازارهای جدید است.
2. برنامه‌ریزی کاهش هزینه: در این نوع برنامه‌ریزی، هدف سازمان کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی و عملکرد مالی است. استراتژی‌هایی مانند بهینه‌سازی فرایندها، کاهش هدررفت‌ها، اتوماسیون و استفاده بهینه از منابع مالی و انسانی در نظر گرفته می‌شوند.
مثال: یک شرکت تولیدی ممکن است برنامه‌ریزی کاهش هزینه داشته باشد که هدف آن بهینه‌سازی فرآیندها، استفاده از تکنولوژی پیشرفته و بهبود عملکرد مالی است.
3. برنامه‌ریزی دفاعی: در این نوع برنامه‌ریزی، هدف سازمان حفظ و دفاع از قلمرو و سهم بازار فعلی است. استراتژی‌هایی مانند تقویت رقابت‌پذیری، حفظ مشتریان فعلی، ارائه خدمات و محصولات با ارزش افزوده بیشتر و استراتژی‌های بازاریابی برای حفظ سهم بازار در نظر گرفته می‌شوند.
مثال: یک شرکت خدمات مالی ممکن است برنامه‌ریزی دفاعی داشته باشد که هدف آن حفظ مشتریان فعلی و جلب مشتریان رقیب است.
4. برنامه‌ریزی نوآوری: در این نوع برنامه‌ریزی، هدف سازمان ایجاد نوآوری و توسعه محصولات، خدمات و فرایندهای جدید است. استراتژی‌هایی مانند تحقیق و توسعه، همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، تجربه‌سازی و آزمایش محصولات جدید در نظر گرفته می‌شوند.
مثال: یک شرکت فناوری ممکن است برنامه‌ریزی نوآوری داشته باشد که هدف آن تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید و ارائه محصولات نوآورانه است.
همچنین، برنامه‌ریزی استراتژیک می‌تواند شامل نوع‌های دیگری نیز باشد که بسته به نوع صنعت، اهداف سازمان و محیط کسب‌وکار متفاوت باشد.
