برنامه کاری معلمان معمولا با کلاس های پشت سر هم، طراحی تست و نمره دهی و برنامه ریزی دروس پر می شود. تحت چنین شرایطی، یک مهارت مهم از مهارت های تدریس اغلب کمتر مورد توجه قرار می گیرد. به منظور ایجاد یک تجربه یادگیری تعاملی، راهکارهای مدیریت کلاس درس باید مورد استفاده قرار گیرند. دانستن معنی مدیریت موثر کلاس درس و استفاده از آن موجب دستیابی به اهداف یادگیری می شود، که از ویژگی های بارز یک معلم موفق است.
این مقاله با هدف توضیح معنی مدیریت کلاس درس، معرفی انواع راهکارهای مدیریت کلاس درس و فاکتورهای تاثیرگذار بر آن در یک محیط آموزشی مدرن، طراحی شده است.
راهکارهای مدیریت کلاس درس توسط معلم
مدیریت کلاس درس به چه معناست؟
مدیریت کلاس درس شامل طیف گسترده ای از مهارت ها و استراتژی هایی است که معلمان برای ایجاد یک محیط یادگیری سازنده در کلاس درس به کار می گیرند. علاوه بر هدایت کلاس درس، مدیریت کلاس درس شامل مواردی مانند ارائه پاسخ مناسب برای دانش آموزان، به حداقل رساندن حواس پرتی ها و اطمینان از بهترین استفاده از منابع آموزشی در دسترس می باشد.
با تعریف مدیریت کلاس درس، شش هدف برای این مهارت تدریس در نظر گرفته می شود که عبارتند از:
- ایجاد یک محیط آموزشی منظم و کاربردی برای معلمان و دانش آموزان
- یافتن فرصت های مفید برای یادگیری آکادمیک و رشد شخصی
- به حداقل رساندن حواس پرتی های داخل کلاس به دلیل بدرفتاری دانش آموزان یا عوامل دیگر
- مدیریت زمان موثر در کلاس ازطریق اولویت دادن به زمان یادگیری
- ایجاد یک نگرش متمرکز، باانگیزه و سازنده در دانش آموزان
- ایجاد یک محیط یادگیری فراگیر که توانایی های همه دانش آموزان را برمی انگیزد
چرا مدیریت کلاس درس مهم است؟
مهارت های مرتبط با مدیریت کلاس درس برای معلمان در تمامی سطوح ضروری هستند. فرقی نمی کند که یک معلم دبستان ابتدایی یا یک استاد در دانشگاه هستید، مدیریت موثر کلاس درس به شما کمک می کند تا دانش خود را به شیوه ای سازنده در یک محیط آموزشی مثبت و تعاملی انتقال دهید.
راهکارهای مدیریت کلاس درس قوی هم برای دانش آموزان و هم برای معلمان مفید هستند. مدیریت کلاس درس معلمان را قادر می سازد تا برنامه درسی موجود را با حداقل موانع به پایان برسانند و در عین حال پیوند قوی با دانش آموزان خود ایجاد کنند. دانش آموزان معلمی را دوست دارند که با آن ها ارتباط برقرار می کند و به آن ها برای یادگیری بهتر و کسب مهارت های جدید انگیزه می دهد.
معلمانی که بر مهارت مدیریت کلاس درس تسلط دارند، رضایت شغلی بیشتر و استرس و اضطراب ناشی از کار کمتری را تجربه خواهند کرد. به طور مشابه، دانش آموزان در یک کلاس درس منظم و برنامه ریزی شده بهتر و سریع تر یاد می گیرند.
فاکتورهای موثر بر مدیریت کلاس درس
- محیط کلاس درس: محیط کلاس درس شامل فاکتورهایی مانند چیدمان فیزیکی، نحوه قرارگیری نیمکت ها و محیط پیرامون است که بر رفتار و میزان یادگیری دانش آموزان تاثیر می گذارد.
- نظم کلاس درس: این که چگونه منابع آموزشی و برنامه های درسی در کلاس درس سازماندهی می شوند، نقش بسیار مهمی را در مدیریت کلاس درس ایفا می کنند. سازماندهی و ساختاربندی کارآمد می تواند موجب بهبود مدیریت کلاس درس شود.
- رابطه معلم با دانش آموز: ماهیت رابطه بین معلم و دانش آموز در مدیریت کلاس درس حیاتی است. نحوه مدیریت کلاس به میزان احترام و ارتباط بین معلم و دانش آموزان بستگی دارد.
- ویژگی های دانش آموزان: دانش آموزان دارای ویژگی ها، رفتارها و سبک های یادگیری منحصر به فردی هستند. شناسایی این ویژگی ها و رسیدگی به نیازهای فردی هر دانش آموز می تواند نقش بسیار تاثیرگذاری بر راهکارهای مدیریت کلاس درس برای معلمان داشته باشد.
بهترین راهکارها برای مدیریت کلاس درس به بهترین شکل
این راهکارهای مدیریت کلاس درس موجب بهبود در رفتار در کلاس، ایجاد روابط بهتر و تقویت محیط مثبت می شوند که همگی میزان یادگیری دانش آموزان را به صورت جمعی افزایش می دهند. این استراتژی های موثر را در کلاس درس خود امتحان کنید تا معلمی شادتر و موفق تر باشید.
1. در کلاس درس شخصیت مقتدر خود را نشان دهید
شخصیت معلم مهم ترین عامل در موفقیت یا شکست یک رویکرد آموزشی است. بنابراین، ابتدا باید بر روی شخصیت مقتدر خود کار کنید. وقتی معلم اعتماد به نفس داشته باشد، خوش لباس باشد و حضور قوی در کلاس درس داشته باشد، دانش آموزان به او احترام می گذارند و نسبت به کلاس درس احساس تعهد می کنند.
2. الگوی رفتار ایده آل
رفتاری که از دانش آموزان انتظار دارید را خود در کلاس درس نشان دهید. تحقیقات نشان داده اند که الگوسازی به صورت موثر به دانش آموزان رفتار درست در شرایط مختلف را آموزش می دهد. یک روش ساده برای الگوسازی رفتارهای خاص، انجام گفتگوهای ساختگی با مدیر مدرسه، معلم و سایر دانش آموزان در کلاس درس است.
در این گفتگوها از لحن مودبانه استفاده کنید، تماس چشمی برقرار کنید، گوشی تلفن را کنار بگذارید، اجازه دهید طرف مقابل صحبت کند و نظرات خود را به شیوه ای محترمانه بیان کنید. سپس، در مورد الگوهای رفتاری درست با دانش آموزان خود صحبت کنید.
3. به دانش آموزان اجازه دهید در ایجاد دستورالعمل ها به شما کمک کنند
تمام دانش آموزان را تشویق کنید تا در تعیین دستورالعمل های کلاس درس مشارکت داشته باشند. به این ترتیب، آن ها با اشتیاق بیشتری از این دستورالعمل ها پیروی خواهند کرد. این راهکار به طور خاص برای معلمان تازه کار مفید است. نزدیک شروع سال تحصیلی یا در روزهای آغازین سال، نظر دانش آموزان را در مورد رفتار درست و مناسب در محیط مدرسه سوال کنید. این بحث و گفتگو باید به انتظارات متقابل درک شده و قابل احترام از فرهنگ کلاس شما منجر شود.
4. احترام به قوانین
اجازه ندهید قوانین کلاس درس فراموش شده یا نادیده گرفته شوند. مشابه با تعیین برنامه درسی، فهرستی از قوانین وضع شده برای کلاس درس را چاپ کرده و بین دانش آموزان توزیع کنید. سپس، این فهرست را با دانش آموزان مرور کنید. انجام این کار تاکید می کند که شما برای نظرات آن ها احترام قائل هستید و انتظار دارید که به قوانین پایبند باشند.
وقتی دانش آموزی یکی از قوانین را زیر پا می گذارد، می توانید به راحتی به این سند ارجاع کنید. اگر معلم خلاقی باشید، می توانید این فهرست قوانین را با تاریخ ها، رویدادها و اطلاعات مهم در کتاب راهنمای دانش آموز بگنجانید.
5. از تنبیه کلاس خودداری کنید
به جای تنبیه کل کلاس، به مشکلات انضباطی به صورت فردی رسیدگی کنید. تنبیه کل کلاس ارتباط خوب شما با دانش آموزان منضبط را تحت الشعاع قرار می دهد و در نتیجه سایر اقدامات شما برای مدیریت کلاس درس نیز موفق نخواهند بود.
این رویکرد به شما اجازه می دهد تا رابطه دوستانه خود را حفظ کنید و در عین حال با رفتار نامناسب مقابله کنید.
6. ابتکار عمل را تشویق کنید
یکی از روش های مدیریت کلاس درس این است که با اجازه دادن به دانش آموزان برای ارائه سخنرانی های کوتاه و بیان نظرات خود، ذهنیت رشد را در آن ها تقویت کنید. به این ترتیب، دانش آموزان مشتاقی در کلاس درس خود خواهید داشت. هرازچندگاهی از آن ها بخواهید که جلوتر از برنامه درسی حرکت کنند.
به عنوان مثال، اگر یک فصل خاص از کتاب درسی را تدریس می کنید از دانش آموزان بخواهید در صورت تمایل فصل بعدی را نیز مطالعه کنند. سپس، از دانش آموزان بخواهید که به صورت داوطلبانه فصل بعدی را به جای شما ارائه دهند. به این ترتیب، متوجه می شوید که کل کلاس درس در این فرآیند مشارکت می کند.
7. تعریف و تمجید کنید
بر اساس بررسی و تحقیقات انجام شده، تعریف و تمجید از دانش آموزانی که کار خوبی انجام داده اند موجب بهبود عملکرد رفتاری و تحصیلی آن ها می شود. وقتی این تعریف صادقانه باشد منجر به موارد زیر می شود:
- الهام بخشی به کلاس درس
- افزایش اعتماد به نفس دانش آموزان
- تقویت قوانین و ارزش هایی که برای کلاس درس مهم هستند
از همه مهم تر، دانش آموزان را تشویق می کند تا کار مثبت خود را تکرار کنند. فرض کنید که یک دانش آموز مهارت های حل مسئله را در حد عالی برای حل یک مسئله ریاضی به کار گرفته است. تمجید از روش های خاص به کار گرفته توسط این دانش آموز موجب می شود تا به این رویکرد خود ادامه دهد. علاوه بر این، برای سایر دانش آموزان نیز انگیزه ایجاد می کنید.
8. از ارتباط غیرکلامی استفاده کنید
ارتباط غیرکلامی موثر می تواند به افزایش تمرکز و فرآیند یادگیری دانش آموزان کمک کند. بسیاری از استراتژی ها و تکنیک های آموزشی خوب در این شیوه های ارتباطی غیرکلامی ریشه دارند. به عنوان مثال، برگزاری ایستگاه های یادگیری به شما اجازه می دهد تا طیفی از انواع محتوای غیرکلامی را ارائه دهید. این ایستگاه های یادگیری شامل ویدئو، اینفوگرافیک ها و اشیای فیزیکی مانند شمارش سکه هاست.
9. نوشتن نامه و تماس تلفنی مثبت با والدین
یکی از بهترین شیوه های مدیریت کلاس درس به خصوص در مدارس ابتدایی این است که از طریق تماس تلفنی یا نوشتن نامه های مثبت به والدین، دانش آموزان را در کلاس و خارج از آن راضی نگه دارید. وقتی شاهد پیشرفت تحصیلی یا رفتاری دانش آموزی می شوید، والدین او را مطلع کنید. آن ها این موضوع را به فرزند خود اطلاع خواهند داد و همین امر بازخورد مثبتی را در دانش آموزان به وجود می آورد. همچنین، ممکن است باعث شود والدین بیشتر برای تحصیل فرزند خود سرمایه گذاری کنند و فرصت های جدید پیش روی آن ها قرار گیرد.
10. ایجاد هیجان برای محتوا و برنامه درسی
این راهکار مدیریت کلاس درس برای تمامی سطوح بسیار موثر است؛ از مدارس ابتدایی گرفته تا دبیرستان. با پیش نمایش بخش های هیجان انگیز درس آن ها را به محتوا جذب کنید. وقتی زنگ به صدا در می آید و دانش آموزان سر جای خود می نشینند، برنامه ای از نکات مهم روز را در اختیار آن ها قرار دهید. این می تواند شامل وظایف گروهی، مباحث هیجان انگیز یا هر چیز دیگری باشد. به عنوان مثال: امروز موارد زیر را یاد خواهیم گرفت:
- چگونه مانند یک معلم صحبت کنید (ساختار جمله)،
- چرا کسی را نمی شناسید که برنده قرعه کشی شده باشد (احتمالات).
هدف از این راهکار مدیریت کلاس درس این است که ابتدا در دانش آموز علاقه و اشتیاق ایجاد شود تا از رفتارهای نامناسب او جلوگیری به عمل آید.
11. پروژه های باز به دانش آموزان واگذار کنید
دانش آموزان را تشویق کنید تا پروژه های باز انجام دهند؛ منظور پروژه هایی است که به یک محصول خاص نیاز ندارند. چنین پروژه هایی به آن ها اجازه می دهد تا دانش خود به شیوه ای متفاوت به نمایش گذارند. این کار را با ارائه فهرستی از ایده های پروژه به کلاس درس شروع کنید و از دانش آموزان خود بخواهید یک مورد را انتخاب کنند. انتظاراتی که از هر پروژه دارید را به وضوح تعریف کنید.
با به چالش کشیدن دانش آموزان متوجه می شوید که آن ها با سرعت خود کار می کنند، فعالانه با موضوع مورد علاقه خود درگیر می شوند و دانش خود را به صورت موثر به کار می گیرند. این کار آن ها را تشویق می کند تا پروژه های بیشتری انجام دهند.
12. برای ارزیابی های غیررسمی فقط دو نمره بدهید
زمانی را به خاطر بیاورید که نمره پایین خود را با رنگ قرمز بر روی کاغذ مشاهده می کردید. به احتمال زیاد از اشتباهی که مرتکب شده بودید ناراحت بودید. این همان حسی است که دانش آموزان شما نیز احساس می کنند. بنابراین، در ارزیابی های رسمی و غیررسمی از نمره های استاندارد اجتناب کنید.
در عوض، فقط بیان کنید که دانش آموز انتظارات شما را برآورده کرده است یا خیر. سپس، یک مسیر روشن برای پیشرفت را در اختیار دانش آموزان ضعیف قرار دهید. به عنوان مثال، دانش آموزان ضعیف را با دانش آموزان قوی تر در یک گروه قرار دهید و از آن ها بخواهید یک تمرین را مرور کنند. از دانش آموزان ضعیف تر بخواهید وقتی مفهوم کلیدی را درک کردند، به شما اطلاع دهند. سپس، یک ارزیابی دیگر ترتیب دهید تا بتوانند خود را ثابت کنند.
13. از تکنیک های تدریس تعاملی استفاده کنید
به کارگیری تکنیک های تدریس تعاملی در آموزش می تواند یک راهکار کارآمد در مدیریت کلاس درس باشد. روش های تدریس نامتعارف دانش آموزان را هیجان زده می کنند و احتمال حواس پرتی آن ها کاهش می یابد. راه حل های تدریس تعاملی دیجیتال مختلفی وجود دارند که می توانید برای ایجاد یک تجربه یادگیری فراگیر متناسب با نیازهای کلاس درس خود از آن ها استفاده کنید.
14. یک سبک تدریس ثابت داشته باشید
وقتی سبک یادگیری دانش آموزان و بهترین رویکرد آموزشی را برای کلاس درس خود تعیین کردید، یک سبک تدریس ایجاد کرده و آن را ثابت نگه دارید. سبک تدریس ثابت دانش آموزان را قادر می سازد تا انتظارات شما را درک کنند و به مرزهای موجود احترام بگذارند.
15. از گیمیفیکیشن در برنامه درسی خود استفاده کنید
گیمیفیکیشن یکی از راهکارهای مدیریت کلاس درس محبوب در آموزش مدرن است. این راهکار کمک می کند تا به صورت مستمر با یادگیری دانش آموزان در تعامل باشید. شما می توانید از آزمون های ویدئویی و سایر فعالیت های شبیه سازی شده برای ایجاد محیطی سرگرم کننده و تعاملی برای یادگیری استفاده کنید.
کلام آخر
این راهکارهای مدیریت کلاس درس تا حد زیادی برای هر مقطعی موثر هستند. آن ها را در کلاس درس خود اجرا کنید و متوجه خواهید شد که محیطی منظم و در عین حال دوستانه و جذاب برای یادگیری ایجاد کرده اید. درنتیجه، می توانید انتظار تعامل بهتر با دانش آموزان خود را داشته باشید.
آیا تابحال از هر یک از راهکارهای مدیریت کلاس معرفی شده در این مقاله استفاده کرده اید؟ لطفا تجربه خود را با ما در میان بگذارید.
همچنین بخوانید:
علل عدم تمرکز کودکان در کلاس درس
علل بی انگیزگی تحصیلی دانش آموزان
چگونه به دانش آموزان ضعیف کمک کنیم
