مهارت های زندگی توانایی هایی هستند که به کودکان کمک می کنند تا با چالش ها و موقعیت های مختلف زندگی مواجه شده و به طور موثر به آن ها پاسخ دهند. این مهارت ها، چیزی فراتر از مجموعه مهارت های آکادمیک و آموزشی است و به آن ها کمک می کند تا در مواقع دشوار، ارتباطات موثر داشته باشند، مسئولیت های خود را بپذیرند، اهداف خود را تعیین کنند و به آن ها دست یابند و همچنین احساس اعتماد به نفس و خودکنترلی داشته باشند. از این رو، آموزش مهارتهای زندگی به کودکان از اهمیت بسیاری برخوردار است و می تواند به آن ها کمک کند تا بهترین نسخه خود را در زندگی بسازند. در این مقاله، به بررسی اهمیت آموزش مهارت های زندگی به کودکان پرداخته، مهمترین مهارت های زندگی برای کودکان را معرفی می کنیم و بهترین روش ها و راهکارها برای ارتقای این مهارت ها را بررسی و مورد بررسی قرار خواهیم داد.
مهارت های زندگی چیست؟
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت (W.H.O)، مهارت های زندگی گروهی از توانایی های روانی اجتماعی و مهارتهای بین فردی هستند که به افراد کمک می کنند به شکلی آگاهانه تصمیم گیری کنند، مشکلات مختلف را حل کنند، تفکر خلاقانه و انتقادی داشته باشند، با دیگران ارتباط موثری برقرار کنند، روابط سالمی داشته باشند، با بقیه همدلی کنند و بتوانند زندگیشان را به شکلی سالم و سازنده مدیریت کنند و با آن کنار بیایند.
شما به عنوان پدر و مادر باید علاوه بر درسهای مهم زندگی، سازگاری و انعطاف پذیری را هم به فرزندانتان بیاموزید. برای دستیابی به این هدف می توانید با در اختیار گذاشتن ابزارهای دقیق و لازم به کودکان به آنها اجازه بدهید تا به طور مستقل مشکلات را حل و فصل کنند. به این ترتیب یاد می گیرند که چطور مشکلات و مسائل را به محض پیش آمدن مدیریت کنند.
آموزش مهارت های زندگی به کودکان و توانمندسازی آنها برای تقویت این مهارتها به آنها در گرفتن تصمیمات منطقی کمک می کند و یادشان می دهد که در شرایط مختلف باید چه کار کنند و آن را چطور انجام بدهند.
اهمیت مهارت های زندگی برای کودکان
توسعه و تقویت مهارتهای زندگی فرایندی مادام العمر است که رشد کردن، بالغ شدن و به موفقیت رسیدن افراد را به ارمغان می آورد. یادگیری مهارت های ضروری زندگی تمرینی است که قضاوت صحیح و عادات خوب را در بچه ها پرورش می دهد. یادگیری این مهارتها نه تنها به رشد شخصیت و پرورش استعدادها و توانایی های جسمی و ذهنی کودک شما کمک می کند، بلکه به او می آموزد که چطور برای حل مشکلات زندگی روزمره اش راههای مختلفی پیدا کند.
مهارت های زندگی نقش بسیار مهم و موثری در رشد و تکامل کودکان دارند. این مهارت ها به فرزندان شما کمک می کنند تا در انجام کارهای مختلف زندگیشان به درستی عمل کنند. علاوه بر این، برخورداری از مهارتهای زندگی قوی با کشف استعدادها و پتانسیلهای کودک باعث افزایش حس استقلال و اعتماد به نفس او می شود و توانایی تصمیم گیری برای داشتن یک زندگی هماهنگ با دیگران در جامعه را در کودکان پرورش می دهد.
برای همین بسیار مهم است که این مهارتها را از سنین پایین و به شیوه ای سرگرم کننده به کودکان یاد بدهید و به خاطر داشته باشید که روند آموزش مهارت های زندگی به فرزندتان به صبر، تلاش و گذشت زمان نیاز دارد.
مزایای یادگیری مهارت های زندگی برای کودکان
یادگیری مهارت های زندگی مزایای زیر را برای کودکان به دنبال دارد:
- اعتماد به نفس و عزت نفسشان را بالا می برد
- قدرت تجزیه و تحلیل گزینه ها را به آنها می دهد
- احساس خودآگاهی را در آنها افزایش می دهد
- احساس قدردانی و همدلی را در آنها تقویت می کند
- باعث می شود تصمیمات بهتری بگیرند
- آنها را از تاثیر و عواقب اعمالشان آگاه می سازد
- مسئولیت پذیری را در آنها افزایش می دهد
- خود نظم دهی آنها را بهبود می بخشد
- آنها را از رفتارهای پر خطر و منفی دور می کند
ضروری ترین مهارت های زندگی برای کودکان
برخی از مهمترین و ضروری ترین مهارت های زندگی برای کودکان شامل موارد زیر می شوند:
- تعیین هدف
- در امان ماندن
- مدیریت سلامت روان
- مهارت های سواد مالی
- مدیریت زمان
- مهارت های سازمانی
- همدلی
- تاب آوری
- پذیرش چالشها و مشکلات
- از حق خود دفاع کردن
- به تاخیر انداختن خواسته ها
- برقراری ارتباط
- دوست خوب بودن
- نحوه برخورد با شکست
- مدیریت مالی
- انجام کارهای خانه
- مسئولیت پذیری
- کنترل استرس
مهارت های زندگی برای کودکان 7 تا 10 ساله
مهارت تصمیم گیری
یکی از مهارتهایی که همه کودکان به آن نیاز دارند مهارت تصمیم گیری و پایبندی به آن است. بچه ها در سنین دبستان با انتخاب غذای مورد علاقه شان برای شام یا ناهار، کتاب مورد علاقه شان برای مطالعه و حتی تصمیم گیری در مورد زمان انجام تکالیفشان با این مهارت آشنا می شوند. بهترین راه برای کمک به کودکان در تصمیم گیری آگاهانه این است که از آنها بخواهید از بین چند انتخاب یکی را انتخاب کنند. به این ترتیب آنها یاد می گیرند که گزینه ها را ارزیابی و سبک و سنگین کنند.
مهارتهای پولی
طبق تحقیقات دانشگاه کمبریج، اکثر بچه ها در سن 7 سالگی ارزش پول، نحوه محاسبه آن و اینکه می توانند با پول کالا بخرند را می فهمند. برای همین کارشناسان معتقدند که پول تو جیبی دادن به کودکان، صرفنظر از مقدارش باعث می شود انتخاب کنند که چه چیزی با آن بخرند، پس انداز کنند و برای خرید چیزهایی که می خواهند صبر داشته باشند.
مراقبت از خود
بهداشت و سلامتی دو مهارت کلیدی هستند که همه بچه ها باید آنها را یاد بگیرند. از مسواک زدن گرفته تا شستن دستها و پوشیدن لباسهای تمیز، همگی به کودکان یاد می دهند که باید از خودشان و سلامتیشان مراقبت کنند. یادگیری مهارت مراقبت از خود برای رشد و تقویت توانایی های کودکان در انجام کارها به طور مستقل بسیار اهمیت دارد.
به تاخیر انداختن خواسته ها
با انجام کارهایی مثل درخواست منتظر ماندن از کودک وقتی شخص دیگری در حال حرف زدن است، صبر کردن برای خوردن خوراکی در آخر شب و صبور بودن موقع خواستن چیزی می توانید مهارت به تعویق انداختن خواسته ها را به او یاد بدهید. این کارها به او یاد می دهند بفهمد چطور باید تکانه های خودش را برای دریافت پاداش بهتر در آینده کنترل کند. علاوه بر این شما باید به کودکتان درباره تاثیر تبلیغات هم آموزش بدهید. برایش توضیح بدهید که چطور قدرت تبلیغات او را وادار به خواستن چیزی می کند که واقعا نیازی به آن ندارد یا نمی تواند هزینه اش را بپردازد.
حل و فصل تعارض
یکی از درسهای مهمی که هر کودکی باید یاد بگیرد نحوه حل تعارضات است. همانطور که می دانید هیچ وقت نمی شود انتظار داشت که همه روی یک چیز توافق کنند. برای همین خیلی مهم است که کودک شما یاد بگیرد با تعارضات و اختلاف نظرها به شیوه ای درست و سالم کنار بیاید. به کودکتان یاد بدهید به دور از مشاجره احساسات و نظرات خودش را بیان کند و همیشه دنبال مصالحه باشد.
مدیریت زمان
بهترین روش برای آموزش مهارت مدیریت زمان به کودکان این است که کارهای کوچکی که در مدت زمان کوتاهی انجام می شوند را به آنها محول کنید. مثلا فرزندتان را در کارهای خانه که متناسب با سنش هستند مشارکت بدهید و زمان شروع و پایانی برایش مشخص کنید و از او بخواهید در آن بازه زمانی کار را انجام بدهد.
از حق خود دفاع کردن
بچه ها در جریان بازی و سرگرمی مفاهیم را عمیق تر و بهتر یاد می گیرند. می توانید به آنها در قالب نقش بازی کردن یاد بدهید که چطور از خودشان و حقشان دفاع کنند. به کودکتان یاد بدهید که در موقعیت های مختلف مثل مدرسه، خانه و پیش دوستانش با قاطعیت از خودش و ارزشهایش دفاع کند.
برقراری ارتباط
رمز موفقیت در برقراری یک ارتباط خوب، دانستن نحوه بیان خواسته ها و نیازها است. به فرزندتان یاد بدهید وقتی خواسته ای دارد باید آن را به شکلی واضح و قابل فهم بیان کند.
دوست خوب بودن
تحقیقات نشان می دهد که دوستی روی سلامت جسم و روح بچه ها و همینطور عملکردشان در مدرسه تاثیر مثبتی می گذارد. برای همین خیلی مهم است که به کودکتان یاد بدهید چطور با بقیه دوست شود و دوست خوبی برای دیگران باشد. با فرزندتان درباره معنا و ویژگیهای دوست خوب صحبت کنید.
در امان ماندن
علاوه بر اینکه باید با کودکتان درباره ایمنی شخصی و محافظت از خودش در فضای مجازی صحبت کنید، مهم است که با او در مورد اعتماد به احساسات درونیش هم حرف بزنید. به فرزندتان یاد بدهید هر زمان احساس کرد مشکلی وجود دارد باید چه کار کند و چه عکس العملی داشته باشد.
نحوه برخورد با شکست
هیچ کس باختن، نمره کم آوردن یا آخر شدن را دوست ندارد؛ اما شکست هم بخشی از زندگی همه ماست. خیلی مهم است که به فرزندتان یاد بدهید چطور با شکست کنار بیاید، از آن عبور کند و روی اهداف بعدیش متمرکز شود.
مهارت های زندگی برای کودکان 11 تا 14 ساله
مشارکت در کارهای خانه
بچه ها از انجام کارهای خانه خوششان نمی آید؛ اما اینکه بدانند چرا باید در کارهای خانه کمک کنند برای آینده شان مهم و مفید است. می توانید با در نظر گرفتن جایزه برای کودکتان انگیزه را او برای کارهای اضافی خارج از وظایف معمولش بیشتر کنید. می توانید به کودکتان درباره نحوه پرداخت قبوض آب و برق توضیح بدهید یا از او بخواهید لباسهایش را خودش بشوید.
مدیریت مالی
برخورداری از مهارتهای مالی برای شکل گیری سواد مالی بچه ها خیلی ضروری است. مدیریت پول شامل بودجه بندی، پس انداز و درک نحوه خرج کردن پول تو جیبی است. برخی اپلیکیشن ها مثل برنامه GoHenry بچه ها را با مدیریت پول تو جیبی، نحوه کسب درآمد و پس انداز کردن آشنا می کند.
مهارت های سازمانی
یادگیری مهارتهای سازمانی برای همه نوجوانان ضروری است، چون باید بدانند چطور کارهایشان را اولویت بندی کنند تا روی زندگیشان کنترل داشته باشند و بتوانند به اهداف تعیین شده شان برسند. به فرزندتان کمک کنید تا کارهایش را برنامه ریزی کند. داشتن روال منظم حس امنیت و کنترل با خودش می آورد. خودتان هم این مهارت را به کار بگیرید. وقتی اعضای خانواده کارهایشان را سازماندهی میکنند بچه ها هم آن را یاد می گیرند.
تاب آوری
تاب آوری یعنی برگشتن به وضعیت قبلی در زمانهای سخت و دشوار. کودکان و نوجوانان را به تلاش مجدد و منعطف پذیر بودن تشویق کنید و به آنها بیاموزید که کارهای مدرسه، روابط با دوستان و به طور کلی زندگی گاهی اوقات سخت و چالش برانگیز می شود؛ اما مهم این است که جا نزنند و دوام بیاورند.
پذیرش چالشها و مشکلات
چالشهای سالم برای رشد و بلوغ فرزندان شما ضروری هستند. شما باید کودکان و نوجوانانتان را به رویارویی با مشکلات و پذیرش آنها تشویق کنید. این کار اعتماد به نفسشان را بالا می برد و ضمن اینکه آنها را مستقل بار می آورد، کمکشان می کند تا تواناییهای خودشان را کشف کنند.
مسئولیت پذیری
یکی دیگر از مهارت های مهم که هر پدر و مادری باید آن را به فرزندش بیاموزد مسئولیت پذیری است. پذیرش مسئولیت به بچه ها کمک می کند تا با اعتماد به نفس تصمیم بگیرند که می توانند این مسئولیتها را انجام بدهند. آموزش این مهارت را با محول کردن وظایف روزمره که متناسب سن فرزندتان است شروع کنید. ابتدا به او نشان بدهید که کار مورد نظرتان را چطور باید انجام بدهد و بعد اجازه بدهید خودش آن را ادامه بدهد. در ضمن مدام درباره نحوه انجام کار به او تذکر ندهید و بگذارید خودش مسیر را جلو برود.
کنترل استرس و مدیریت سلامت روان
زندگی برای همه ما لحظات اضطراب آور دارد و اگر به بچه ها درباره کنترل این اضطراب و استرس آموزش داده نشود تاثیر مخربی روی زندگیشان خواهد داشت. با روشهایی مثل آماده شدن از شب قبل برای انجام کار فردا، آمادگی کامل برای امتحان و استراحت در زمانی که احساس خستگی می کنند مدیریت و کنترل استرس را به فرزندانتان یاد بدهید. همچنین سعی کنید درباره مکانسیم ها و روشهای مقابله با مسائلی که روح و روان را آزار می دهند و همینطور مدیریت زمان و احساسات با فرزندتان حرف بزنید.
آشپزی
همه بچه ها باید آشپزی کردن را یاد بگیرند. این مهارت نه تنها اعتماد به نفسشان را بالا می برد، بلکه به آنها یاد می دهد زمانی که کسی اطرافشان نیست چطور از خودشان مراقبت کنند. مهارت آشپزی کردن بچه ها را خودکفا و سالم بار می آورد.
بهداشت و نظافت شخصی
نوجوانها با ورود به سن بلوغ تمایل بیشتری به حفظ حریم شخصی پیدا می کنند. برای همین صحبت کردن با آنها درباره لزوم رعایت بهداشت و نظافت شخصی اهمیت زیادی دارد. به فرزندتان درباره ضرورت تمیز نگه داشتن بدن و مراقبت از پوست و مویش و همینطور تغییرات دوران بلوغ آموزش بدهید.
آموزش مهارت های زندگی برای نوجوانان 15 تا 18 ساله
تفکر انتقادی
به توانایی استفاده از شواهد موجود برای خلق یک باور و عقیده تفکر انتقادی می گویند. معمولا بچه ها در سن 15 تا 18 سالگی با مهارت تفکر انتقادی از قبل در مدرسه آشنا شده اند، اما فرزند شما باید آن را به صورت تجربه عینی و ملموس در زندگی واقعی هم یاد بگیرد. نوجوانتان را تشویق به انتخاب کردن کنید؛ مثلا به او پول تو جیبی بدهید و اجازه بدهید خودش تصمیم بگیرد چطور آن را خرج کند. به این ترتیب او یاد می گیرد که قبل از تصمیم گیری به طور انتقادی به انتخابهایش و عواقبی که دارد فکر کند.
پیدا کردن شغل
پیدا کردن شغل هم یکی دیگر از مهارتهاییست که شما به عنوان والدین باید به فرزندتان آموزش بدهید. در کنار این مهارت، او را با مصاحبه شغلی و اینکه چطور باید درخواست شغل بدهد هم آشنا کنید.
برنامه ریزی مالی
بعد از یادگیری مهارتهای پولی و مدیریت پول، حالا نوبت آن می رسد که مهارت های برنامه ریزی مالی را به نوجوانتان آموش بدهید. برنامه هایی مثل GoHenry به فرزند شما در خصوص مواردی مثل سرمایه گذاری، وام گرفتن، اعتبار و خرج کردن عاقلانه آموزش های خوبی می دهد.
مراقبت از خود
یکی از مهارتهای مهم و ضروری که هر نوجوانی باید آن را یاد بگیرد این است که چطور از خودش و سلامت جسم و روحش مراقبت کند. این مهارت شامل آگاهی از زمان مناسب مراجعه به پزشک، آشنایی با نسخه و داروخانه، دانستن اینکه چه چیزی برای سلامتی مفید است و نحوه برخورد با شرایط اضطراری می شود.
مهارت های شغلی
همانطور که می دانید، زندگی شغلی با دوران مدرسه خیلی متفاوت است. برای همین نوجوانها باید مهارتهای شغلی را یاد بگیرند تا موقع ورود به جامعه به مشکل نخورند. با فرزندتان درباره مدیریت زمان، سازماندهی و انگیزه صحبت کنید. می توانید او را به پیدا کردن یک شغل پاره وقت تشویق کنید تا آمادگی ورود به دنیای کار را پیدا کند.
تعیین هدف
هدف گذاری از جمله مهارتهای ضروری زندگی برای همه ماست. به نوجوانتان یاد بدهید یک هدف مثل پس انداز کردن پول برای خرید چیزی که می خواهد تعیین کند. بعد با او راجع به اینکه چطور می تواند به آن هدف برسد صحبت کنید و به او بگویید یک بازه زمانی برای تحقق هدفش مشخص کند. خودتان هم به او کمک کنید تا با انگیزه و با اراده پیش برود.
مهارت های نرم
تحقیقات نشان می دهد افراد جویای کاری که فاقد مهارت های نرم (Soft skills) هستند در مقایسه با دیگران به تلاش بیشتری برای موفق شدن نیاز دارند. مهارت های نرم به نحوه تعامل شما با دیگران مثل شنونده خوبی بودن، کار گروهی و احترام به نظرات دیگران برمیگردد. سعی کنید در خانه الگوی خوبی برای فرزندانتان باشید تا به آنها بفهمانید چرا این مهارتها برای زندگیشان ضروری اند.
بیشتر بخوانید: مهارت های مناسب نوجوانان
سوالات رایج
مدارس می توانند با برگزاری کلاسهایی که مهارت های عملی مثل مدیریت مالی، مدیریت زمان، برقراری ارتباط و تصمیم گیری را به دانش آموزان آموزش می دهند، مهارتهای زندگی را با برنامه درسی خودشان تلفیق کنند. علاوه بر این، تشویق دانش آموزان به مشارکت در دوره های کارآموزی و فعالیت های داوطلبانه هم به بچه ها کمک می کند تا تواناییهای بین فردی و گروهیشان را تقویت کنند.
والدین الگوی بسیار خوبی برای فرزندانشان هستند و می توانند در محیط حمایت کننده و تشویق کننده انگیزه یادگیری مهارت های زندگی را به آنها بدهند. علاوه بر این، شرکت دادن فرزندان در فعالیت هایی که مهارت های زندگی را در بر دارند هم یکی از بهترین راهها برای ترغیب کودکان و نوجوانان به یادگیری مهارتهای زندگی است.
دانش و تجربه ای که کودکان و نوجوانان با یادگیری مهارتهای زندگی به دست می آورد اعتماد به نفس و عزت نفسشان را بالا می برد. این آموزشها فرصتی برای حل مشکلات، تصمیم گیری و برخورد مناسب با شرایط مختلف در زندگی واقعی را برای فرزندان شما به وجود می آورد و به این ترتیب باعث می شود آنها حس توانایی و شایستگی بیشتری داشته باشند.
اختصاص بودجه، پس انداز کردن، تهیه صورت وضعیت مالی و رسیدگی دقیق به مخارج چند مورد از مهارتهای مربوط به مدیریت امور مالی است که کودکان باید یاد بگیرند. خیلی مهم است که بچه ها از همان کودکی با اصول سرمایه گذاری و تعیین اهداف مالی آشنا شوند.
بچه ها می توانند مهارت های حل مسئله را با مثالهای عملی مثل بازیهای معمایی، خواندن کتابهای مرتبط و به کارگیری مهارت های فرا گرفته شده در زندگی واقعی بیاموزند. والدین هم می توانند با فراهم کردن فرصتی برای حل مشکلات، تصمیم گیری و غلبه بر چالشها به فرزندانشان کمک کنند تا مهارت های حل مسئله خودشان را تقویت نمایند.
سخن پایانی
آشنایی و کسب مهارت های زندگی برای هر فردی ضروری است تا بتواند خودش را با شرایط گوناگون تطبیق داده و در بهترین تصمیمات را اتخاذ کند. در این مقاله، به اهمیت آموزش مهارت های زندگی به کودکان پرداختیم و نشان دادیم که این مهارت ها چگونه می توانند در بهبود کیفیت زندگی و موفقیت آینده آن ها تأثیرگذار باشند. از ارتباطات موثر گرفته تا مدیریت هیجانات و حل مسائل، هریک از این مهارت ها به کودکان کمک می کند تا در مواجهه با چالش های زندگی، خود را موثرتر نشان دهند.
یکی از دوره های کاربردی که در موسسه آموزش عالی آزاد خرد برگزار می شود دوره آموزشی مهارت های زندگی است. اگر می خواهید با کسب مهارت های اساسی زندگی به نسخه بهتری از خودتان تبدیل شوید و یا به عنوان یک پدر یا مادر یا معلم می خواهید با مهارت های زندگی آشنا شوید و آن ها را به کودک خود آموزش دهید پیشنهاد می کنیم در دوره آموزش مهارت های زندگی شرکت کنید. این دوره بسیار معتبر بوده و مدرکی که در پایان دوره دریافت می کنید دارای مهر وزارت علوم می باشد.
