شخصیت شناسی و مباحث مربوط به آن در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته اند. شخصیت، بخش مهمی از زندگی هر فرد را تشکیل می دهد. در واقع، بسیاری از رفتارها و تصمیمات زندگی وابسته به ویژگی های شخصیتی و خصوصیات اخلاقی هر فرد هستند. به عبارت ساده تر، شخصیت مجموعه ای از دریافت ها، هیجان ها، ذهنیت ها، انگیزه ها و اعلان هایی است که فرد در تعامل با شرایط زندگی از خود نشان می دهد. اگر می خواهید با عوامل تاثیرگذار بر شخصیت و اهمیت آن ها آشنا شوید، با ما همراه باشید.
شخصیت چیست؟
تعریف شخصیت در نظریه های روانشناسی
کلمه شخصیت یا personality، ریشه لاتین دارد. این کلمه که از واژه لاتین persona به معنی نقاب یا ماسک گرفته شده است. شخصیت، بخش مهمی از هویت هر فرد را تشکیل می دهد. به همین دلیل است که نظریه های روانشناسی بسیار زیادی به اهمیت شخصیت پرداخته اند. به طور کلی، شخصیت به مجموعه ای از بینش ها، اعتقادات و باورهای هر فرد گفته می شود. این باورها و اعتقادات با ویژگی هایی رفتاری مختلفی همراه هستند که برخی از آن ها اکتسابی می باشند.
منظور از رفتارهای اکتسابی، رفتارهایی هستند که هر فرد در طول زندگی (به ویژه، سال های اولیه زندگی) می آموزد. البته، نمی توان ویژگی های ژنتیکی و وراثتی در شکل گیری شخصیت را نادیده گرفت. با این وجود، چنین ویژگی هایی در تعریف شخصیت در نظریه های روانشناسی مورد استفاده قرار نمی گیرند. ویژگی های شخصیتی هر فرد در طول زندگی معمولاً ثابت و پایدار است.
به عنوان مثال، شاد یا سرزنده بودن یک فرد به شخصیت وی ارتباط دارد. غمگین بودن این فرد در لحظاتی از زندگی نمی تواند نشان دهنده تغییر شخصیت او باشد. به عبارت دیگر، ناراحت و غمگین بودن به عنوان واکنش های طبیعی آن فرد نسبت به شرایط زندگی در نظر گرفته می شوند. این نوع رفتارها برای افرادی که شخصیت سرزنده و شادی دارند، موقتی هستند و به مرور از بین می روند. در نتیجه، ثبات شخصیت از مهم ترین مباحث در نظریه های روانشناسی به حساب می آید.
آشنایی با انواع شخصیت ها در روانشناسی
در نظریه های مدرن، شخصیت ها را می توان به 16 مورد تقسیم کرد:
- معمار: متفکر، دارای تخیل و استراتژی
- منطق دان: مخترع، عاشق دانش
- فرمانده: رهبران جسور، دارای تخیل و اراده قوی
- مجادله گر: متفکر، هوشمند و کنجکاو
- حامی: کمال گرا، ساکت و پر رمز و راز
- میانجی: شاعر مسلک، مهربان و نوع دوست
- قهرمان: رهبران کاریزماتیک و الهام بخش
- پیکارگر: روح آزاد و مشتاق، خلاق و خوش مشرب
- تدارکاتچی: عمل گرا و واقع اندیش
- مدافع: متعهد و گرم
- مجری: مدیران عالی و بی نظیر در مدیریت امور
- سفیر: مراعات گر، اجتماعی و محبوب
- چیره دست: آزمایش کنندگانی چیره دست و عملگرا
- ماجراجو: هنرمندانی انعطاف پذیر، آماده کشف و تجربه
- کارآفرین: هوشمند، پرانرژی و با درک بالا
- سرگرم کننده: خودانگیخته، پرانرژی و مشتاق
بیشتر بخوانید: تیپ های شخصیتی 16 گانه مایرز بریگز
یونانیان باستان، شخصیت های مختلف انسان را بر اساس مزاج به چهار دسته تقسیم بندی می کردند:
- طبع گرم: بسیار پر حرف، اجتماعی، برون گرا و مشتاق
- مزاج بلغمی: ساکت و محافظه کار
- مزاج سوداوی: تفکر عمیق و ذهن تحلیلی
- صفراوی: برونگرا و بلند پرواز
به کمک این طبقه بندی ها می توانید از نوع شخصیت خود اطلاع پیدا کنید.
چرا شخصیت مهم است؟
شخصیت اهمیت بسیار زیادی در کیفیت زندگی هر فرد دارد. به عبارت دیگر، سلامت روح و روان انسان به میزان قابل توجهی به ویژگی های شخصیتی بستگی دارد. هر فرد می تواند پیامدهای ناشی از شخصیت خود را در زندگی ببیند. البته، ارتباط بین این پیامدها و ویژگی های شخصیتی بسیار پیچیده است. به عنوان مثال، افراد برونگرا معمولاً زندگی اجتماعی فعال تر و بهتری دارند. ویژگی های شخصیتی حتی بر سلامت جسمی ما نیز تاثیر می گذارند.
به طور کلی، ویژگی های شخصیتی بر جنبه های مختلفی از زندگی تاثیرگذار هستند. از مهم ترین آن ها می توان به روابط خانوادگی، روابط دوستانه، روابط عاشقانه، شغل و حرفه، میزان درآمد، موفقیت و حتی خوشبختی اشاره کرد. به همین دلیل است که نمی توان از اهمیت شخصیت در زندگی چشم پوشی کرد.
عوامل موثر بر شکل گیری شخصیت
شخصیت هر فرد تحت تاثیر عوامل مختلفی شکل می گیرد. این عوامل را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد:
- عوامل وراثتی
- عوامل غیر وراثتی
عوامل غیر وراثتی تاثیرگذار بر شخصیت، خود به دو دسته عوامل درونی و بیرونی تقسیم می شوند. عوامل وراثتی، مجموعه ای از ویژگی های ارثی و جسمی را شامل می شوند. این در حالی است که عوامل غیر وراثتی تاثیرگذار بر شکل گیری شخصیت شامل عوامل اجتماعی، روانشناختی و اعتقادی هستند. در ادامه، به توضیح مختصر هر یک از عوامل می پردازیم.
عوامل بیولوژیکی و وراثتی تاثیرگذار بر شخصیت
ویژگی های ارثی، بخشی از شخصیت هر فرد را تشکیل می دهند. این ویژگی ها از زمان جنینی شروع به شکل دهی شخصیت فرد می کنند. همانطور که جنسیت، قد، چهره و غیره به عنوان ویژگی های ارثی در نظر گرفته می شوند، شخصیت نیز تحت تاثیر عوامل وراثتی است. بسیاری از تحقیقات نشان داده اند که ژن های واقع در کروموزوم ها، نقش حیاتی در شکل گیری شخصیت هر فرد دارند. به این نکته توجه داشته باشید که بسیاری از ویژگی های رفتاری و شخصیتی از ویژگی های جسمی سرچشمه می گیرند.
مهم ترین عوامل غیر وراثتی تاثیرگذار بر شخصیت
عوامل فرهنگی و خانوادگی از مهم ترین فاکتورهایی تاثیرگذار بر شکل گیری شخصیت هر فرد به شمار می روند. تربیت خانوادگی و هنجارهای اجتماعی تاثیر مستقیم بر شخصیت فرزندان در دوران کودکی دارند. فرهنگ هر جامعه، هنجارهایی را تعیین می کند که بر شیوه رفتار و تربیت خانواده ها تاثیرگذار هستند. به همین دلیل است که شخصیت های افراد دارای فرهنگ های مختلف، با یکدیگر تفاوت دارند.
پرخاشگری، استقلال، رقابت و همکاری از مهم ترین فاکتورهای فرهنگی تاثیرگذار بر شکل گیری شخصیت محسوب می شوند. به این نکته توجه داشته باشید که بخش زیادی از شخصیت کودک تحت تاثیر شخصیت والدین و سایر اعضای خانواده است. والدین همواره الگو و قهرمان کودکان خود هستند. به عبارت دیگر، هر کودک آرزو دارد مانند پدر یا مادر خود باشد. این شباهت های رفتاری را می توان در نگرش و احساسات کودکان و والدین دید.
البته، نمی توان نقش جامعه بر شکل گیری شخصیت را نادیده گرفت. علاوه بر خانواده، شخصیت هر فرد تحت تاثیر مدرسه و محیط زندگی شکل می گیرد. به همین دلیل، انتخاب حلقه اجتماعی از مهم ترین نکات در تعیین شخصیت هر فرد محسوب می شود. از سوی دیگر، موقعیت های اجتماعی می توانند محدودیت هایی را برای فرد ایجاد کنند. این محدودیت ها بر شخصیت فرد تاثیر مستقیم و غیر مستقیم می گذارند.
به طور کلی، عوامل غیر وراثتی که شخصیت هر فرد را شکل می دهند، مجموعه ای از ارزش هایی هستند که توسط خانواده یا جامعه تعیین می شوند. این فاکتورها در کنار عوامل وراثتی می توانند شخصیت هر فرد را در سال های اولیه زندگی شکل دهند.
شخصیت در چه سنی شکل می گیرد؟
بخش زیادی از شخصیت هر فرد در سال های اولیه زندگی شکل می گیرد. به همین دلیل است که سه تا شش سالگی به عنوان سال های طلایی رشد شخصیت کودکان شناخته می شوند. کودک از سه سالگی با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می کند. در این سال ها، ویژگی های رفتاری ازقبیل: اعتماد به نفس، شجاعت، عزت نفس، همدردی با دیگران، مهربانی و ارزش های دیگر ظاهر می شوند. به طور کلی، شخصیت هر فرد در 5 سال نخست زندگی شکل می گیرد. بنابراین، تربیت والدین و ایجاد خانوادگی گرم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند.
ثبات شخصیت چیست؟
ثبات شخصیت، مجموعه ای از تصمیمات و تفکراتی است که رفتار ثابتی را در فرد ایجاد می کنند. افراد دارای ثبات شخصیت، نوسانات روحی بسیار کمی دارند. افرادی که دارای ثبات شخصیت هستند، می توانند ویژگی های شخصیتی خود را در شرایط مختلف حفظ کنند. از مهم ترین روش های دستیابی به ثبات شخصیت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پذیرش واقعیت های زندگی و اشتباهات فردی
- تفکر عمیق
- تقویت نیروی اراده
- هدف گذاری درست
- اعمال تغییرات به صورت آهسته و پیوسته
- تعیین مرزها
- افزایش انگیزه و حذف افکار منفی
سخن پایانی
شخصیت می تواند الگوهای منحصر به فردی از احساسات، افکار و رفتارهای ما را توصیف کند. به همین دلیل است که شخصیت هر فرد با دیگری تفاوت دارد. ویژگی های شخصیتی تحت تاثیر فاکتورهای وراثتی و غیر وراثتی شکل می گیرند و معمولاً در طول زندگی ثابت هستند. درک روانشناسی شخصیت، کار چندان دشواری نیست. با این وجود، یافته های ناشی از آن می تواند بر دنیای پزشکی، تکنولوژی، کسب و کار، سلامت و اقتصاد تاثیر بگذارد. بنابراین، آشنایی با روش های بهبود شخصیت برای سلامت فردی و عمومی جامعه اهمیت بسیار زیادی دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اهمیت شخصیت، مدل های مختلف آن، عوامل تاثیرگذار در تشکیل شخصیت، بعدهای شخصیت و غیره می توانید در دوره شخصیت شناسی موسسه آموزش عالی خرد شرکت کنید:
همچنین بخوانید: چگونه برای خود شخصیت خوب بسازیم
